Ünite 2: Erken Doğan Bebeğin Besin Gereksinimleri

B₁- Tiyamin

B₁ vitamini çeşitli besinlerde (sebzeler, pirinç, tahıllar, domuz eti, vb.) büyük miktarlarda bulunabilir. Tiyamin karbonhidratların metabolizmasında yer alan temel bir koenzimdir. B₁ aynı zamanda sinir iletimi ve nörofizyolojide rol oynar. Pasif (yüksek konsantrayonda olduğunda) veya aktif (bağırsakta) olarak taşınabilir.
B₁ eksikliğinin klinik göstergeleri arasında periferik nöropati ile karakterize Beriberi hastalığı ve Wernicke-Korsakoff sendromu (ensefalopati ile birlikte tiyamin eksikliğinin merkezi nörolojik belirtilerinden biri) vardır (IOM 1998).

Erken doğan bebekte önemli bir B₁ deposu yoktur. Eksiklik tiyamin temini olmadan parenteral yoldan beslenen erken doğan bebeklerde ilk haftada ortaya çıkabilir. Tiyamin eksikliği sıklıkla asidoz ile karıştırılmaktadır. B₁ plazmada doğrudan veya dolaylı olarak ("transkelotaz testi”) ölçülebilir (Leaf & Lansdowne 2014).

B₂ - Riboflavin 

B₂ vitamini flavinlerin bir üyesidir. Yeşil sebzeler, et, balık, yumurta ve süt gibi birçok besinden temin edilir. Mitokondrilerde oksidasyon zincirine katılır. B₂ aynı zamanda bir koenzim olarak ve ksantin oksidaz ve NADH dehidrogenaz gibi başka enzimlerde ko-faktör olarak çalışır (IOM 1998).

Riboflavin eksikliği erken doğan bebeklerde nadir görülür. Yeterliğini ölçmede idrardan riboflavin atılımı ve kırmızı kan hücresi glutatiyon reduktaz aktivitesi kullanılır (Leaf & Lansdowne 2014). Parenteral beslenme uygulanan veya bebek formulasıyla beslenen çoğu erken doğanda yüksek B2 seviyeleri bulunur. Böbrek fonksiyonu tam gelişmemiş durumdaki erken doğan bebekler açısından fazla oldukları anlaşıldığından mevcut standart uygulamaların yeniden gözden geçirilmesinde fayda olacaktır (Porcelli et al. 2000).

 B₃ Vitamini - Niyasin

Nikotinamid ve nikotinik asit B3 vitamininin iki yaygın formudur. Mitokondrilerde çok önemli koenzimler nikotinamid adenin dinükleotid (NAD) ve nikotinamid adenin dinükleotid fosfatı (NADP) oluştururlar. Bunlar yağ asitlerinin oksidasyonunda ve oksidatif fosforilasyonda temel ro oynar. Niyasin aynı zamanda endojen olarak karaciğerdeki triptofandan sentezlenebilir (Leaf & Lansdowne 2014).

Temel besin kaynakları et (özellikle karaciğer), maya ve sebzelerdir. Günümüzde sanayileşmiş ülkelerde oldukça nadir görülse de, pelegra aşırı B3 eksikliğinin klinik göstergesidir. Hastalık simetrik olarak gelişen, kusma ve nörolojik semptomlarla kendini gösteren pigmentli bir döküntüyle ortaya çıkar (IOM 1998).

Erken doğan bebeklerde eksikliğine nadir rastlanır ve bu grupta en uygun alımlarla ilgili kanıtlar eksiktir. Niyasin yeterlilik testleri şunlardır: kırmızı hücre NAD konsantrasyonu, üriner N-metilnikotinamid ve açlık plazma triptofan (Leaf & Lansdowne 2014).

B₅ - Pantotenik asit

B₅ koenzim A'nın bir bileşenidir ve trikarboksilik asit döngüsünde ve lipid metabolizmasında temel bir kofaktördür. Besinlerde pantotenik asit yumurta sarısı, et, brokoli, süt, patates ve tam tahıllarda bulunur. Ayrıca bakteriler tarafından kalın bağırsakta sentezlenebilir. Eksikliği nadir görülür ve toksisitesi bilinmemektedir. Yeterliliğini saptamak için idrarla B₅ atılımı kullanılır (Leaf & Lansdowne 2014, IOM 1998).

B₆ - Piridoksin

B₆ vitamini birbiriyle ilişkili üç bileşiğin oluşturduğu bir grubu içerir: piridoksal, piridoksin, piridoksamin. Bunların hepsinin kendi 5'-fosfat formları vardır. Ana B₆ kaynakları et, tam tahıllar, sebzeler ve sert kabuklu yemişlerdir. Amino asit metabolizmasında yer alan 100'ün üzerinde enzimin koenzimidir. B₆ ayrıca glikojenden glukozun ayrılmasında ve sfingomiyelin ve fosfatidilkolin oluşumunda da rol oynar.

B₆ eksikliğinin klasik semptomları dermatit, mikrositik anemi, nöbetler, depresyon ve konfüzyon gibi nörolojik fonksiyon bozuklukları ve büyüme bozukluğundan oluşur. Toksisite nadir görülür ve yeterlilik testleri idrardaki metabolitler ve piridoksal 5'-fosfat plazmasıdır (Leaf & Lansdowne 2014, IOM 1998).

B₇- Biyotin

Biyotin çeşitli bitkilerde ve yüksek miktarlarda karaciğer, yumurta sarısı ve soya fasulyesinde bulunabilir. İnsan sütünde de bulunur, ancak konsantrasyonu inek sütündekinden düşüktür. Biyotin ayrıca bağırsak florası tarafından da endojen olarak sentezlenebilir. B₇ yağlar, amino asitler ve karbonhidratların metabolizmasında karboksilaz reaksiyonlarında rol oynayan bir koenzimdir. Biyotin eksikliğinde kolesterol ve 3-hidroksisovalerikte artış görülür.

Klinik görünüm nadirdir, ancak dermatit, konjunktivit, alopesi ve depreson dahil nöral sistemdeki anormallikleri içerir. Yeterlik ölçümü idrarda biyotin ölçerek yapılır (Leaf & Lansdowne 2014, IOM 1998).

B₉ - Folat

Folat pürin ve pirimidin sentezinde tek karbon transferlerinin (metil transfer) reaksiyonlarında fonksiyon gösteren bir gruba verilen genel addır. Hücre bölünmesinde ve DNA sentezinde temeldir. Folik asit nadiren yiyeceklerde bulunur, ancak normalde vitamin takviyelerinde kullanılan folat formundadır. Buna ek olarak, folatın en okside ve stabil formudur. Folatın doğal besin kaynakları yeşil yapraklı sebzeler ve meyvelerdir, ancak şu anda temel besin kaynağı zenginleştirilmiş kahvaltı gevrekleri ve unlardır (IOM 1998). Folatlar ince bağırsakta emilir ve yüksek konsantrasyonlu eritrositlerde bulunur.

Erişkinlerde folat eksikliğinin klinik belirtileri nadir görülür, ancak yaşlılarda, kötü beslenenlerde ve alkoliklerde rastlanır. Folat eksikliği megaloblastik anemiye neden olur. Hamilelik sırasında folat gereksinimi önemli oranda artış gösterir. Nöral tüp kusurlarının (NTD) önüne geçebilmek için hamile kalmadan önce folik asit takviyesine başlanmalıdır, bu konuda daha ayrıntılı bilgi için lütfen modül 1'e bakınız. Folat ölçümleri yakın zamanda alıma işaret eden plazmada veya hücresel folat durumunu gösteren kırmızı hücrelerde yapılır (Leaf & Lansdowne 2014, IOM 1998).

B₁₂ - Kobalamin

B₁₂ vitamini ağırlıklı olarak homosisteini metionine ve CoA'yı süksinil-CoA'ya dönüştüren metil transfer reaksiyonunda rol oynayan koenzim olarak işlev gösterir. Normal kan oluşumu ve nörolojik fonksiyon için B₁₂ 'nin yeterli olması gereklidir. Hayvansal ürünler (et ve süt ürünleri) beslenmedeki temek kobalamin kaynağıdır. Emilim ince bağırsakta gerçekleşir ve midedeki parietal hücrelerin ürettiği  bir 'intrinsik faktör' gerektirir.

Yüksek retansiyon nedeniyle eksiklik nadir görülür, ancak vegan diyet uygulayan veya intrinsik faktör bulunmayan annelerin bebeklerinde görülebilir. B₁₂ eksikliği yetersiz eritropoez ile birlikte bir megaloblastik anemi (özelliği ortalama eritrosit hacmi 100 fL'nin üzerinde olan kırmızı kan hücreleridir) olan persiniyöz anemiye neden olur. B₁₂ vitamini eksikliği aynı zamanda miyelinasyonun zarar görmesi nedeniyle ayak ve kollarda duyu rahatsızlıkları, motor rahatsızlıklar ve bellek kaybı, yönelim bozukluğu, hatta açık demans gibi bilişsel değişiklikleri içeren nörolojik komplikasyonlara neden olabilir. Yeterliliği değerlendirmek için serum plazma konsantrasyonu ölçülebilir  (Leaf & Lansdowne 2014; IOM 1998).