Ders 2: Erken Doğumda En Uygun Şekilde Beslenmenin Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesindeki (YDYBÜ) Faydaları
2.5 Beslenmenin Beynin Gelişimi Üzerindeki Etkileri
Besin eksiklikleri erken doğan bebeğin beyninin hem anatomik gelişimini hem de işlevini etkileyebilir. Örneğin, bazı besin maddelerinin bulunmaması durumunda beynin büyümesini ve gelişimini yönlendirecek şekilde fonksiyon gösteren büyüme faktörleri normal olarak üretilmeyebilir. Bir besin maddesinin eksikliği nöronal gelişime engel oluşturarak daha az sayıda ayrışmış nöronlara veya nöronal fonksiyonda değişime neden olabilir. Besin maddesi eksiklikleri farklı tipte gliyal hücrelerin gelişimini etkilerse miyelinasyon, besinlerin verilmesi ve nöronal trafik normal bir şekilde olmayabilir. Aynı şekilde, besin maddesi eksiklikleri sinapslarda daha düşük sinir iletici konsantrasyonlarına ve reseptör sayısına neden olduğu takdirde beynin sinir sisteminin kimyasal fonksiyonları da zarar görebilir (Ramel & Georgieff 2014).
Beynin normal anatomik gelişimi açısından özellikle önemli besin maddelerini protein, karbonhidratlar, demir, çinko ve uzun-zincirli doymamış yağ asitleri (LC-PUFA) oluşturur. Nöronal ve sinaptik fonksiyonu etkileyen besin maddeleri glukoz, protein, demir, çinko ve LC-PUFA'lardan oluşur (Ramel & Georgieff 2014). Karbonhidratlar, özellikle glukoz, beynin gelişimi ve homeostazı açısından temel yakıtlardır. Yağlar beynin yapısının büyük bir kısmını (örn., miyelin sentezi, sinaptozom oluşumu, hücre membranı) oluşturduğundan özellikle önemlidir. Proteinler sadece beyin yapısının değil, aynı zamanda büyüme faktörleri ve sinir taşıyıcılarının da temel yapı taşları olduklarından önemlidir. Demirin fetusun ve yenidoğanın normal beyin gelişiminde kritik derecede önemli olduğu gösterilmiştir. DNA, RNA ve beyin boyunca protein sentezi için de gerekli bir besin maddesi olan çinko hipokampusteki sinir iletimini düzenler. Kolin sinir iletici sentezine (asetilkolin) katılır ve miyelin sentezi beynin gelişiminda önemli bir besin maddesidir.
Şekil 9: Beynin anatomisi ve fizyolojisini besin maddeleri düzenler.
Kaynak: ENeA;
Beynin metabolik açıdan aktifliği yüksek olan ve buna bağlı olarak erken doğum sonrasındaki dönemde özellikle besin eksikliklerinden kaynaklanan hasara yatkın olan alanları ve yapıları öğrenme, denge ve koordinasyon ve nöronal işlem hızı açısından önemli olan sırasıyla hipokampus, beyincik ve miyelindir (Ramel & Georgieff 2014).
Erken doğan bebeklerin beyin gelişimini destekleyen besin maddelerinin alımıyla ilgili güncel öneriler bu modülde Ünite 2'de ele alınmıştır.
